Marzanna

 

Kim jest Marzanna i dlaczego co roku spotyka ja tak okrutny los?

 

Pierwsze wspomnienia o Marzannie, które mam sięgają dzieciństwa. Pamiętam nastrój wyczekiwania w grupie 5-6 latków i często tygodniowy czas przygotowań. Wspólnie z wychowawcami przygotowywaliśmy słomianą kukłę, przebieraliśmy ją w kolorowe, niezbyt stylowe ubrania. Marzanna miała zazwyczaj trochę zbyt mocny makijaż i często chustkę na głowie. A wszystko to po to, żeby 21 marca poświęcić się ginąc w płomieniach lub rzece, w zależności od tego co było w danym regionie dostępne. Utopienie Marzanny symbolicznie żegnało ciemne zimowe dni i otwierało okno słońcu, pierwiosnkom i ciepłu.

 

Ale skąd w ogóle wzięła się Marzanna?

 

Marzanna, Morena, Mora, Śmiertka to słowiańska bogini zimy i śmierci, ale także odrodzenia. Śmierć Marzanny wraz z końcem zimy przeciwstawia ją symbolizującemu wiosnę Jaryle. Zwyczaj topienia Marzanny jest zakorzeniony w obrzędach ofiarnych. W przeszłości miał zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Zgodnie z zasadami magii sympatycznej wierzono, że symboliczne zabicie postaci przedstawiającej bogini śmierci spowoduje jednocześnie usunięcie efektów przez nią wywołanych, czyli efektów zimy. Dawniej, obrzęd topienia Marzanny trwał cały dzień, a za poszczególne jego etapy były odpowiedzialne różne grupy, najpierw dzieci, które obchodziły z marzanna wszystkie domostwa w okolicy, później, wieczorem młodzież. Z topieniem Marzanny związane były różne przesądy, na przykład nie można było dotknąć pływającej kukły, ponieważ mogłoby to skutkować uschnięciem ręki ciekawskiej osoby. Jak w wielu przypadkach, chrześcijaństwo próbowało zakazać tego starosłowiańskiego obyczaju i jak w wielu przypadkach tradycja okazała się silniejsza niż zakazy Kościoła.

 

Dziś, jako że Marzanny kończą marnie w ogniu lub rzece, wychowawczynie przedszkolne, rodzice i wychowawcy wkładają niemało kreatywności w to, aby kukły zrobione były z ekologicznych materiałów, które nie zaszkodzą środowisku. Może właśnie rodzi się nowa tradycja? 

ENG

Who is Marzanna and why does she face such a cruel fate every year?

My first memories of Marzanna go back to my childhood. I remember the mood of anticipation in a group of 5-6 year olds and the often week-long preparations. Together with the teachers, we would prepare the straw effigy and dress it up in colourful, not very stylish clothes. Marzanna usually wore a bit too much make-up and often a scarf on her head. And all this to sacrifice herself to perish in flames or a river on 21 March, depending on what was available in the region. Drowning Marzanna symbolically said goodbye to the dark winter days and opened a window to the sun, primroses and warmth. 

But where did Marzanna come from anyway? 

Marzanna, Morena, Mora, Śmiertka is the Slavic goddess of winter and death, but also of rebirth. Marzanna's death at the end of winter contrasts her with Jaryle, the symbol of spring. The custom of drowning Marzanna is rooted in sacrificial rites. In the past it was supposed to ensure fertility in the coming year. According to the principles of sympathetic magic, it was believed that the symbolic killing of a figure representing the goddess of death would at the same time remove the effects caused by her, i.e. the effects of winter. In the past, the ritual of drowning Marzanna lasted all day long, and different groups were responsible for its different stages. The drowning of Marzanna was associated with various superstitions, for example you could not touch the floating effigy as this could result in a curious person's hand drying up. As in many cases, Christianity tried to ban this old Slavic custom, and as in many cases, tradition proved stronger than the Church's prohibitions.

Nowadays, as Marzanna girls end up in flames or in rivers, kindergarten teachers, parents and educators have been very creative in making sure that the puppets are made of ecological materials that do not harm the environment. Perhaps a new tradition is being born?